Περπατώντας στην Πλατεία Αγίου Παντελεήμονος βλέπουμε καθισμένη στο παγκάκι ενός μαγαζιού, δίπλα απο το παλιό σινεμά, μια κυρία. Αμέσως μετά κατέβαίνει τα σκαλιά που μετράνε τώρα 35 χρόνια και χάθηκε ανάμεσα στις στοίβες των βιβλίων. Πρόκειται για τη Δέσποινα Καραμουζά και το μαγαζί δεν είναι άλλο απο τη Παλαιοβιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης, το πιο γνωστό μαγαζί μεταχειρισμένων βιβλίων.
Ο τρόπος λειτουργίας είναι απλός. Η Δέσποινα παραλαμβάνει βιβλία απο ανθρώπους που δεν τα χρειάζονται πλέον και τα διαθέτει και πάλι στην αγορά. Το μαγαζί όμως δεν λειτουργούσε πάντα έτσι. «Πριν από πάρα πάρα πολλά χρόνια ο μπαμπάς μου, ο Κώστας Καραμουζάς, ξεκίνησε αυτή τη δουλειά. Γιατί απλά αγαπούσε τα βιβλία. Βρήκε ένα μέρος κάπου στην Αγία Σοφία, σε στυλ γραφείου και έβαζε τα βιβλία του.» μας λέει στην ιστορική της αναδρομή η Δέσποινα Καραμουζά.
Κάτι που στην αρχή ξεκίνησε σαν χόμπι και μια δεύτερη δουλειά από καθαρή αγάπη για την μόρφωση, έφτασε να γίνει μια κύρια εργασία και η πλέον γνωστή σε όλα τα μέρη της Ελλάδας Παλαιοβιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης. Ταξίδεψε μέσα στο χρόνο, γνώρισε άτομα αλλά πάντα γύριζε στην ίδια γνωστή γωνιά κοντά στην Καμάρα.
Το αρχικό σχέδιο ήταν μια προσωπική βιβλιοθήκη σε ένα μικρό μαγαζάκι, μέχρι που ο κόσμος ξεκίνησε να φέρνει στον κύριο Κώστα βιβλία. Εκεί γεννήθηκε και η ιδέα της αγοραπωλησίας των μεταχειρισμένων βιβλίων. Το μαγαζί μεταφέρθηκε το 1980 και εδώ και 35 περίπου χρόνια στεγάζεται στον ίδιο χώρο, στην Πλ. Αγίου Παντελεήμονος 5. Όταν κάποια στιγμή η επιχείρηση μπήκε σε ένα συγκεκριμένο ρυθμό ο κύριος Κώστας χρειάστηκε βοήθεια. Και την βρήκε στην κόρη του Δέσποινα η οποία μέχρι σήμερα κρατάει το μαγαζί με την παλιά του αίγλη.
«Αυτό που με χαροποιεί είναι ότι άλλαξε τελείως ο χάρτης των πελατών μας με την έννοια ότι στράφηκαν πολλοί νέοι στο μεταχειρισμένο βιβλίο.» «Αν και» συνεχίζει « δεν ήταν μαζική η στροφή όπως θα περιμέναμε λόγω κρίσης.» Κάθε βιβλίο στο μαγαζί έχει και την δική του ιστορία. Όλα περιποιημένα και καθαρά κρύβουν ενίοτε μέσα τους παλιές φωτογραφίες, γράμματα, παλιά χαρτονομίσματα και κάθε λογής ιστορίες από τους παλιούς ιδιοκτήτες. Μπαίνοντας αντικρίζει κανείς στοίβες ατελείωτες από φυλλάδια παλιά, εφημερίδες, εγκυκλοπαίδειες, ξένες και ελληνικές εκδόσεις και πόσους άλλους θησαυρούς. Η αλφαβητική ταξινόμηση όμως είναι και το χαρακτηριστικό της φαινομενικής (πλην όμως καλλιτεχνικής) ακαταστασίας. Λίγα λεπτά αρκούν για να βρείτε με την βοήθεια της Δέσποινας το βιβλίο που ψάχνεται ή ακόμα να περιπλανηθείτε στο κόσμο του βιβλίου. Μπορεί κανείς να βρεί και το πιο σπάνιο βιβλίο, κάτι που αναζητά καιρό.
Εκεί καταλήγουν όλα τα βιβλία της Θεσσαλονίκης. Βιβλία σπουδαίων ανθρώπων ή καθημερινών. Υπήρχαν παρτίδες που συγκίνησαν ή ταλαιπώρησαν λίγο τους ιδιοκτήτες μέχρι να αποφασίσουν τι έπρεπε να κάνουν, να τα κρατήσουν ή να τα δώσουν. Και αυτό λόγω της αδυναμίας και της ιδιαίτερης αγάπης πατέρα και κόρης για το βιβλίο. Αυτό που κρατάει τη παράδοση του μαγαζιού, τη διατήρηση του ύφους του μέσα στο χρόνο ήταν και η μη ανάμειξη του με το βιβλίο ως επιχείρηση και πιθανό κέρδος. Έβλεπαν δηλαδή πάντα το βιβλίο ως ένα όργανο που προσφέρει μόρφωση και μόνο και δεν ενεπλάκησαν ποτέ με εκδοτικές εταιρείες.
Εκτός αυτού όμως ήταν και οι θυσίες των ανθρώπων που το δημιούργησαν και το στηρίζουν. Όταν η Δέσποινα αποφάσισε να κρατήσει το μαγαζί, αποφάσισε να βάλει και σε δεύτερη μοίρα την οποιαδήποτε καριέρα της ως καθηγήτρια αγγλικής φιλολογίας. Δεν μπορεί να χαρακτηρίσει οπωσδήποτε την απόφαση αυτή ως το σαράκι, το πάθος της αλλά ήταν μια απόφαση κυρίως αγάπης προς τον πατέρα και τον κόπο του αλλά και της ιστορίας που δημιούργησε το ίδιο το μαγαζί. Η παραίτηση δεν ακούστηκε από το στόμα της ή μάλλον το σκέφτηκε σαν σενάριο μόνο με την καταστροφή του κόσμου μας λέει χαρακτηριστικά.
Είναι αστείο αν σκεφτεί κανείς πόσο μικρό αναγνωστικό κοινό έχουμε σαν χώρα. Και ενώ τα μέσα υπάρχουν μαζί με την ανάλογη διάθεση των ειδικών πολλές φορές δεν υπάρχει η διάθεση από τον κόσμο. Δυστυχώς θα μπορούσαν να γίνουν πολλά τα οποία δεν βρίσκουν έμπνευση για να προχωρήσουν και να γίνουν πράξη. Το βιβλίο χρειάζεται και εκπαιδευμένους αναγνώστες!
Σοφία Χατζηνικολάου
chatzinikolaou 